Handchirurgie in Kaapstad
Mark Smeulders
Fellowship van drie maanden in Groote Schuur Hospital
“Je gaat er heel wat meemaken”, kreeg ik van iedereen te horen die in Kaapstad was geweest.
Na een weekje van wennen aan het prachtige klimaat was mijn eerste werkdag aangebroken. De avond ervoor had ik nog even contact gehad met Dr. Mike Solomons, of kort “Solo”, die me vertelde dat om 8:00 uur elke dag de polikliniek begint in de J-vleugel. Daar aangekomen zaten de patiënten klaar. De Martin Singer Hand Unit bestaat uit een aantal tafels die tegen elkaar zijn gezet van waarachter drie of vier registrars (aios) en een of twee consultants (stafleden) tegelijk poli doen. Elke dag komen tussen de 80 en 120 patiënten op het spreekuur. Het adherentiegebied van de unit is enorm. Het bestrijkt geheel Kaapstad met alle buitenwijken voor alle handchirurgische problemen. Maar voor de ingewikkeldere zaken zoals tetraplegie, plexusletsels en congenitale handafwijkingen komen patiënten vanuit het hele land! De meesten komen op afspraak, maar ongeveer 20 procent komt onaangekondigd binnenwandelen. Alle handproblematiek komt langs. Naast elkaar mogen patiënten met distale radiusfracturen, kapmes- en schotverwondingen, arbeids- en auto-ongevallen, carpaal tunnelsyndromen en triggerfingers, maar ook chronische polsklachten en aangeboren afwijkingen hun verhaal doen. Privacy is geen item hier. Mocht een patiënt het Afrikaans of Engels zelf niet spreken, maar een van de andere twaalf talen die zuid Afrika kent, dan vertaalt de patiënt in de stoel ernaast vriendelijk en bereidwillig. Iedereen zit tenslotte in hetzelfde schuitje vandaag in het ziekenhuis.
Het tempo op de poli ligt hoog, want om 12 uur moeten alle consultants de deur uit op weg naar hun private practise. Er wordt niet getreuzeld, beslissingen worden snel genomen. Maar tegelijkertijd worden geen bochten afgesneden. Ik merk meteen dat de kwaliteit van zorg erg hoog is. Constant wordt geredeneerd vanuit artikelen die worden aangehaald om een keuze voor behandeling te verantwoorden. Röntgenfoto’s kunnen direct gemaakt worden, maar als er twijfel is dan schroomt men hier niet om een CT-scan of MRI aan te vragen. De wachttijd voor met name dat laatste onderzoek is dan wel weer twee maanden, maar haast heeft men hier niet. Er zijn twee handtherapeuten aanwezig en ook een ergotherapeut die allerhande spalken kan maken. Er is een wondverzorgingskamer met drie wondverpleegkundigen, een gipskamer en een kamer waar injecties gegeven worden. Alles wordt achter elkaar afgewerkt en meestal lukt het om rond 13:00 uur alle patiënten te hebben gezien en behandeld.
Elke dag komen een aantal patiënten binnen die acute zorg nodig hebben. Deze patiënten worden in de wachtkamer gezet tot de poli klaar is, waarna de dienstdoende assistent ze meeneemt naar “C6”, de acute poliklinische operatiekamer. Onder Biers block worden pezen en zenuwen gehecht, fracturen gereponeerd en met k-draden gepind, wonden gespoeld en abcessen gedraineerd. Het aantal hand- en vingerabcessen is enorm, vaak door patient-delay met ernstige gevolgen. De hoge incidentie van HIV helpt daarbij niet. Een ander veelvoorkomend letsel is de “Panga”-verwonding. In de townships is de panga, een kort kapmes, een geliefd wapen. Helaas wordt er heel wat geknokt in de armere delen van Kaapstad en zijn letsels van flexor- en extensorpezen, met en zonder zenuwletsel nagenoeg dagelijkse kost.
De niet-acute zorg wordt ingepland. Er is een dagelijkse “dagbehandeling” waar altijd een van de consultants aanwezig is om samen met een van de registrars carpale tunnels en A1 pulleys te klieven (na maximaal conservatieve therapie te hebben geprobeerd), maar ook een two-stage flexorpees reconstructie, zenuwgrafting en af en toe een handtumor of ganglion wordt hier gedaan. Op donderdag tenslotte is de grote operatiedag. Hierop worden de grote semi-acute zaken gepland zoals plexusletsels, scaphoidfracturen, een radius- of ulnacorrectie, een polsprothese of -artrodese, maar ook wondbedekkingen inclusief vrije lappen, en alle eenvoudigere chirurgie bij hoog risicopatiënten.
Ik was direct erg onder de indruk van de efficiëntie van de unit binnen deze ogenschijnlijke chaos van patiënten. Het aanbod van afwisselende pathologie is eindeloos. Grappend, maar niet helemaal onterecht zei ik na twee weken al dat ik twee derde van Green al langs had zien komen! En de consultants zijn altijd bereid om dingen uit te leggen en nemen daar graag de tijd voor. Het mooie van de opzet van de lange tafel waarachter alle artsen zitten is dat je als assistent bij alle interessante dingen betrokken wordt. Jouw eigen patiënt wacht dan wel even, of luistert gezellig mee. Elke dinsdagochtend worden alle acute operaties van de week ervoor besproken. Mocht een door een assistent gekozen behandeling in de week ervoor niet optimaal zijn, dan wordt de patiënt opnieuw ingepland voor een her operatie. Als assistent krijg je dus al heel snel maximale verantwoordelijkheid, maar er is een vangnet voor als het mis mocht gaan. Op donderdagochtend is er onderwijs; elke week een ander handchirurgisch onderwerp belicht vanuit de theorie en de praktijk, erg leerzaam. Het is ook leuk om eens mee te gaan met een van de consultants in hun private practise. Je assisteert dan bij de operaties in een totaal andere wereld van hypermoderne operatiekamers, warme lunch, en espressoapparaten. Schrijnend wel om te zien dat, waar in Groote Schuur 95% van de patiënten zwart is, 99,5% van de patiënten in de private hospitals uit blanken bestaat. Die verschillen zie je trouwens nog overal in Zuid-Afrika. Het verschil tussen rijk en arm blijkt nog immer een verschil tussen blank en zwart, al stroomt bijvoorbeeld de studie geneeskunde inmiddels wel vol met niet-blanke studenten en zijn er talloze projecten om te proberen de verschillen te verkleinen.
Kaapstad zelf is een fantastische stad. Uitkijkend op de tafelberg is de prachtige natuur, de zee, het strand, een eindeloze veelheid aan fijne restaurants en barretjes, winkels en wijnfarms binnen een paar minuten te bereiken. Het is een uitvalsbasis voor prachtige weekendjes weg naar het zuiden en langs de westkust. Drie maanden is wat dat betreft nog lang niet genoeg om daar uitgekeken te raken…
Al met al een snelkookpan-leerschool voor de de jonge handchirurg! Een onvergetelijke ervaring.